Heel Holland gaat aan het bakken voor deze fraaie taartschalen

Sinds het tv programma Heel Holland Bakt, is taarten bakken populairder dan ooit. Natuurlijk horen bij al die thuisbaksels mooie schalen, schotels en vorken. Maar wie op zoek gaat naar een passende taartschaal, ziet met name platte, tuttige exemplaren van staal of wit porselein. Goed om te weten dat de taartschalen uit het Tunesische Sfax menigeen doet watertanden. Ze zijn mooi en modern. Met de handgemaakt gemaakt en dus uniek. Ook zonder taart staan ze prachtig op tafel. En ze vertellen een bijzonder verhaal. Over ambachtelijk tradities, trends, innovaties en liefde voor het pottenbakkers vak. Over wonen en werken in een land waar op sociaal gebied nog veel te verbeteren valt. En over Jalel en zijn Artisinat pottenbakkers familie.

Pottenbakken in Sfax is een traditioneel ambacht dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. Het is bovendien een ambacht waaraan de hele familie meewerkt, wat onder meer te zien is aan de werkplaatsjes aan huis. Hoewel de concurrentie van industrieel gefabriceerd aardewerk groot is,  lukt het Jalel en zijn Artisinat pottenbakkers familie het hoofd boven water te houden. En mee te gaan met de tijd, wat te zien is aan de nieuwe vormen en decoratiemotieven. Elk product is volledig met de hand gemaakt en vertelt hiermee een eigen verhaal. Zo is in Tunesië is de werkloosheid groot. Scholing is bovendien voor veel mensen onbereikbaar. Ambachtswerk daarentegen, staat voor een omvangrijk sociaal vangnet voor niet- of laaggeschoolden. Het bereiden van de klei wordt bijvoorbeeld gedaan door diegenen die nauwelijks naar school zijn geweest. Ook met het inpakken, het opslaan, het vullen van de pallets, wordt door laaggeschoolden geld verdiend.

Jalel en zijn familie

De Artisinat-pottenbakkers zijn voortreffelijke vaklui. Zij maken producten met een persoonlijke touch van eerlijk, authentiek handwerk. De familie van Jalel houdt al  generaties lang het ambacht hoog. Zoals zoveel pottenbakkers in Sfax, is zijn familie afkomstig uit Djerba en naar Sfax getrokken vanwege de klei die zeer goed geschikt is voor fijn aardewerk. En om te bakken in ovens, wat vooral voor het glazuren belangrijk is. De hele familie van Jalel woont tegenover en naast elkaar. De werkplaatsjes zijn aan huis, wat aan geeft dat alle familieleden betrokken zijn bij het pottenbakken. De vrouwen verzorgen met name het decoreren van het aardewerk. Het zwaardere werk van het bakken, glazuren en inpakken is de taak van de mannen.

Het verhaal van de ovenstoker

Het proces van klei tot eindproduct verloopt als volgt. Na het prepareren van de klei, wordt het tot een basisproduct gevormd in mallen. Als de klei hard is, worden de oren en tuiten aangezet, de motieven opengesneden en wordt dit basisproduct vervolgens gebakken. Bij de familiepottenbakkerij van Jalel wordt het aardewerk gestookt in een gasoven. Dit verzorgt de ovenstoker die er in vaste dienst is. Hij wordt ondertussen overigens beschouwd als lid van de familie. Als 12-jarige analfabeet is hij namelijk bij Artisinat opgeleid tot ovenstoker. Dankzij een vast inkomen kon hij trouwen en is hij in staat om voor zijn vrouw en kinderen te zorgen.

Iedereen werkt mee

Na de eerste keer stoken wordt het aardewerk met verschillende kleuren glazuur beschilderd.

Dit beschilderen staat in hoog aanzien, veel vrouwen beheersen deze bijzondere techniek.

Vrouwen werken in de pottenbakkerij tot ze trouwen. Daarna kunnen zij hun werk thuis voortzetten: het aardewerk wordt bij hen gebracht en weer opgehaald. En ze bepalen zelf hoeveel stuks ze per week kunnen beschilderen. Wanneer het product beschilderd is, gaat het nogmaals de oven in en wordt er daarna in de werkplaats een laag transparante glazuur aangebracht. Dan worden de producten nog een keer gestookt en is het product klaar voor de verkoop. Het is duidelijk dat de verkoop van dit aardewerk leidt tot een flinke uitbreiding van de werkgelegenheid voor de gehele familie. Het zelf geld kunnen verdienen geeft de mensen bovendien een gevoel van zelfrespect, wat vele families ten goede komt. Zo’n mooi verhaal verdient toch om verder verteld te worden? Inderdaad: met een kop koffie of thee en een stuk taart erbij.